400 lat adwentowego hymnu „Podnieście się wy, wierzchy bram”

Autorem tekstu jest ks. Georg Weissel, urodzony w okręgu królewieckim duchowny luterański, który skomponował pieśń w 1623 roku na uroczystość poświęcenia kościoła w królewieckiej dzielnicy Altroßgarten.

Po raz pierwszy pieśń wykonano w 2. Niedzielę Adwentu, kiedy odbyła się konsekracja kościoła Altroßgarten. Tydzień później miało miejsce wprowadzenie w urząd proboszcza ks. Georga Weissela, który na tą okazję skomponował inną pieśń.

Pieśń otwierająca bramy

Z początkami pieśni wiąże się również opowieść o bogaczu Sturgisie, który nabył ziemię w pobliżu nowo wybudowanego kościoła i zagrodził swoją działkę tak, że ludzie zdążający do kościoła musieli nadkładać drogi, co w surowe śnieżne dni było szczególnie uciążliwe. Na nic zdały się apele księdza i rajców miejskich.

Według relacji ks. Weissela w 4. Niedzielę Adwentu wierni, w tym chór parafialni i ubodzy, podeszli pod bramę domu pana Sturgisa, gdzie ks. Wessel wygłosił napominające kazanie, po zakończeniu którego chór wykonał pieśń „Podnieście się wy, wierzchy bram.” Z relacji duchownego wynika, że słowa pieśni tak poruszyły Sturgisa, że ten wziął klucz i otworzył bramy posesji i odtąd wierni mogli bez problemu krótszą drogą udać se na nabożeństwo.

Również ona znajduje się w Śpiewniku Ewangelickim pod nr. 638: „Kto chce, niech szuka innych dróg” i także obchodzi 400. urodziny, jednak w polskich kościołach ewangelickich wykonywana jest zdecydowanie rzadziej.

Podnieścież się wy, wierzchy bram!

Tekst pieśni bezpośrednio nawiązuje do Psalmu 24, który wprowadza w tematykę Adwentu. Jest on nie tylko hasłem pierwszego tygodnia adwentowego, ale w tym roku był też podstawą kazalnych rozważań w 1. Niedzielę Adwentu. Tekst pieśni odwołuje się także do początku 21. rozdziału Ewangelii Mateusza. 

Uważa się, że psalm mógł być częścią świątynnej liturgii i był wykonany podczas wprowadzenia Arki Przymierza do jerozolimskiej Świątyni za panowania króla Dawida. Jednak treść psalmu wskazuje na znacznie głębszy wymiar tekstu jako hymnu pochwalnego Stworzenia, ale mówiącego przede wszystkim o oczekiwaniu Boga wkraczającego w przestrzeń kosmosu, ale też w życie człowieka.

Z ewangelicką duchowością adwentową związana jest pieśń "Podnieście się wy, wierzchy bram", która w tym roku obchodzi 400. urodziny – śpiewana jest w polskich kościołach ewangelickich, ale i w wielu innych na całym świecie, także innych wyznań @luteranie pic.twitter.com/p2UkBjiJeP

— Ewangelicy.pl (@ewangelicyPL) December 4, 2023

Tekst ks. Wessela wpisuje się w mądrość psalmu, zaczyna się od majestatycznej sceny króla wkraczającego przez bramy, jednak im bliżej końca ów hymn zmienia atmosferę na mniej uroczystą, bardziej osobistą, a na końcu wręcz intymną. Warto zwrócić uwagę, że zwrotki od pierwszej do trzeciej odwołują się do tajemnicy Trójcy Świętej, a kolejne jakby otwierają nowy horyzont osobistego doświadczenia z Jezusem przez moc Ducha Świętego.

Melodię do pieśni skomponował nauczyciel ks. Wessela i znany kompozytor pieśni kościelnych Johann Stobäus. On również skomponował melodię do pieśni „Kto chce niech szuka innych dróg”. Jednak, o ile melodia tej ostatniej przyjęła się i wykonywana jest do dziś, o tyle pierwotna melodia adwentowego hymnu najwyraźniej nie znalazła takiego uznana, gdyż w 1704 roku pieśń pojawiła się z nową melodią pietystycznego pieśniarza i teologa ks. Johanna Anastasiusa Freylinghausena. I właśnie ta melodia wykonywana jest do dziś.

Hymn „Podnieście się wy, wierzchy bram” został przetłumaczony na wiele języków – śpiewany jest w krajach anglosaskich, skandynawskich, a także w wielu słowiańskich.

Pieśń śpiewają nie tylko ewangelicy, gdyż znajduje się w śpiewnikach rzymskokatolickich, anglikańskich czy w kancjonałach innych wyznań.

Dobrego, nowego Roku Kościelnego!