25 lat Porozumienia Luterańsko-Metodystycznego

Pierwsze posiedzenie komisji luterańsko-metodystycznej odbyło się 29 października 1992 roku w siedzibie Konsystorza Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce przy ul. Miodowej (dziś Centrum Luterańskie). Stronę luterańską reprezentował wówczas ks. radca Jan Gross (współprzewodniczący), bp Rudolf Bażanowski z diecezji mazurskiej oraz ks. Erwin Mikler z Brennej. Stronę metodystyczną: ks. superintendent Zbigniew Kamiński (współprzewdoniczący), ks. superintendent Adam Hercuń oraz ks. Andrzej Komraus, który później przeszedł do Kościoła luterańskiego.

Trudne początki

Relacje luterańsko-metodystyczne były obciążone wydarzeniami, jakie rozegrały się po II wojnie światowej na Mazurach. Kościół luterański na Mazurach, będący spadkobiercą dawnego Kościoła ewangelicko-unijnego, miał poważne trudności kadrowe i nie mógł poradzić sobie z opieką duszpasterską nad wiernymi, należącymi do różnych grup narodowościowych. O tymczasową pomoc poproszono metodystów, jednak sytuacja – nie bez ingerencji władz komunistycznych – zmieniła się i niektóre parafie (dotychczas ewangelicko-unijne o charakterze luterańskim) przechodziły pod administrację Kościoła metodystycznego. Na tym tle dochodziło do poważnych konfliktów.

Animozje i poczucie krzywdy – obecne zresztą w różnym stopniu po obydwu stronach – kładły się cieniem na wzajemne relacje. Podczas pierwszego posiedzenia ks. Jan Gross przekazał zebranym życzenie ówczesnego Biskupa Kościoła ks. Jana Szarka, aby pominąć milczeniem stosunki międzykościelne w okresie powojennym, a zająć się przede wszystkim sprawami duchowymi. Nie oznacza to, że temat mazurski zniknął – pojawiał się w rozmowach zwierzchników, którzy wiedzieli, że sprawa wciąż nie jest do końca załatwiona, mimo iż w różnych okolicznościach padały słowa o potrzebie współpracy i przebaczenia.

Dialog na podstawie dialogów

Już na pierwszym spotkaniu zaproponowano, aby dialog rozpoczął się od analizy dokumentów międzynarodowego dialogu obydwu tradycji prowadzonego od 1977 r. przez Światową Federację Luterańską i Światową Radę Metodystyczną. Dokument końcowy „Kościół – wspólnotą łaski” wydano w 1984 r. – w tym roku mija więc 35. rocznica tego tekstu. Zaproponowano przetłumaczenie istniejących dokumentów na język polski i tematy do omówienia, a wśród nich rozumienie urzędu duchownego i sakramentów. Ważnym elementem tych konsultacji były metodystyczne doświadczenia z rozmów ze Wspólnotą Anglikańską, z której wywodzi się ruch metodystyczny. O tym, że dialog – mimo dobrej atmosfery – był dość ostrożny świadczy fakt, że już podczas pierwszego spotkania dokonano zastrzeżenia, że „w prowadzonych rozmowach nie chodzi na razie o doprowadzenie do widzialnej jedności obu Kościołów, ale o jedność duchową, o manifestację wspólnej wiary i postawy chrześcijańskiej.”

Bp Rudolf Bażanowski zgłosił wniosek, aby powstało porównanie wypowiedzi z ksiąg symbolicznych obydwu tradycji na temat najważniejszych zagadnień teologicznych. Tak też się stało i dla użytku wewnętrznego komisji wydrukowano „porównanie nauki Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego i Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego”. Wypowiedzi doktrynalne zaczerpnięto z Wyznania augsburskiego (1530) oraz z Artykułów Wiary (1784) Kościoła Metodystycznego. Przytaczono również Wyznanie Wiary Ewangelickiego Kościoła Zjednoczonych Braci.

Ważne jest stwierdzenie, że obydwa Kościoły nie zaczynały swoich rozmów od zera. Jeszcze w czasie II wojny światowej metodyści i luteranie – na tyle, na ile to było możliwe – współpracowali ze sobą w trudnych warunkach okupacji. Po wojnie i poza Mazurami – m. in. w Krakowie, Tarnowie i w Warszawie – praktykowano na przestrzeni lat wspólne nabożeństwa z Wieczerzą Pańską i to przed podpisaniem wspólnego porozumienia. 

Kolejne spotkania komisji – organizowane nie tylko w Warszawie, ale też w Katowicach – pogłębiały poszczególne zagadnienia teologiczne, w tym zwłaszcza rozumienie Wieczerzy Pańskiej, pojęcia realnej obecności Chrystusa w Sakramencie Ołtarza oraz (nie)godnego przyjmowania Eucharystii. W sumie odbyło się siedem posiedzeń.

Ostateczne brzmienie Porozumienia Luterańsko-Metodystycznego zostało przyjęte przez władze obydwu Kościołów – 10 kwietnia 1994 roku przez IX Synod Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego oraz 13 maja 1994 r. przez 73. Konferencję Doroczną Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego.

We wstępie do porozumienia podpisanego w warszawskim kościele Wniebowstąpienia Pańskiego napisano:

Kościół Ewangelicko-Augsburski w Rzeczypospolitej Polskiej i Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w Polsce, po wspólnej modlitwie i rozwadze, pragną osiągnąć pełniejszą społeczność w sprawach wiary i świadectwa. Wyrażają wolę zawiązania wspólnoty w służbie Słowa i sprawowania sakramentów.

W dość zwięzłym tekście Porozumienia poruszono również delikatną sprawę współpracy duszpasterskiej:

Uznajemy, że wszędzie tam, gdzie zajdzie potrzeba, będziemy za obopólną zgodą zwierzchności Kościołów roztaczali wzajemną opiekę duszpasterską nad wyznawcami naszych Kościołów, nie oczekując od nich zmiany wyznania.

Polskie porozumienie między luteranami a metodystami ustanawiające wspólnotę Sakramentów oraz urzędu wpisuje się w szereg podobnych dokumentów o interkomunii zawartych między Kościołami obydwu tradycji w różnych częściach świata. W 2018 roku powstała w Woonsocket w Dakocie Południowej (USA) pierwsza parafia luterańsko-metodystyczna o nazwie Duch Wiary (Spirit of Faith), którą utworzono po fuzji dwóch parafii luterańskich i jednej metodystycznej.

Metodyści i luteranie związani są ponadto wspólnotą wynikającą ze wspólnego członkostwa we Wspólnocie Ewangelickich Kościołów w Europie (Konkordia Leuenberska). W 2006 roku Światowa Rada Metodystyczna zaakceptowała tekst podpisanej 20 lat temu między Światową Federacją Luterańską a Kościołem rzymskokatolickim Wspólną Deklaracją o Usprawiedliwieniu.

>> Rozmowa z biskupem-seniorem Janem Szarkiem nt. relacji luterańsko-metodystycznych

>> Pełen tekst Porozumienia Luterańsko-Metodystycznego (1994) na stronie Polskiej Rady Ekumenicznej

>> Artykuł w języku angielskim: Co Wesley myślał o Lutrze?