Przewodzi Ksiądz Biskup Kościołowi Luzytańskiemu w Portugalii, należącego do światowej Wspólnoty Anglikańskiej. Jak rozumie Ksiądz Biskup powołanie swojego Kościoła w kraju, który – podobnie jak w Polsce, zdominowany jest przez tradycję rzymskokatolicką?
Jesteśmy Kościołem Luzytańskim, a nazwa odnosi się do starożytnej prowincji (Luzytanii), która istniała na Półwyspie Iberyjskim. Staramy się przywrócić tradycję Kościoła, który już funkcjonował w Iberii, a nie był połączony z Rzymem. Jesteśmy zatem Kościołem narodowym i jako taki zachowujemy elementy ewangelickiej Reformacji pozostając jednocześnie katolikami, ponieważ podtrzymujemy katolickość Kościoła poprzez episkopat.
Jednak Kościół Luzytański Portugalii powstał dopiero w XIX wieku…
Po Pierwszym Soborze Watykańskim istniał ruch świeckich i byłych księży rzymskokatolickich w Portugalii wspierany przez duchownych anglikańskich z Lizbony. Stworzyli wówczas Kościół narodowy z katolickimi korzeniami, ale niepowiązany z Rzymem. Nie przyjęli dogmatu o prymacie jurysdykcyjnym i nieomylności rzymskiego papieża, ani też nowego dogmatu maryjnego.
Jak wyraźne były ślady Reformacji pod koniec XIX wieku w religijnym życiu Portugalii?
Myślę, że lektura Pisma Świętego w języku portugalskim, a tym samym możliwość przekazywania Słowa Bożego każdemu człowiekowi były jedną z tych zasad Reformacji obecnych w ruchu, który doprowadził do powstania naszego Kościoła.
Czym jest Reformacja dla Księdza Biskupa? Tradycja anglikańska w Portugalii ma jednak silniejsze więzi z ruchem starokatolickim niż z Reformacją luterańską, a więc inaczej niż to było w Anglii.
Muszę powiedzieć, że wciąż odkrywam tradycję luterańską. Od sześciu lat jestem członkiem grupy kontaktowej Wspólnoty Porvoo, która łączy luterańskie Kościoły ze Skandynawii i krajów bałtyckich z europejską rodziną anglikańską. Do tego momentu nie miałem większego kontaktu z Kościołem luterańskim. W Portugalii pielęgnujemy relacje z Kościołem metodystycznym, który wyrósł z anglikanizmu, ale również Kościołem prezbiteriańskim. Poprzez Wspólnotę Porvoo odkrywam duchowość luteranizmu i niezwykle interesujące było poznawanie i zrozumienie jak bogata jest tradycja luterańska, i jak blisko siebie jesteśmy jako anglikanie i luteranie.
Co jest dla Księdza Biskupa typowo ‚luterańskie’?
Podoba mi się elastyczność luterańskiej tradycji, możliwość łączenia różnych elementów Kościoła, rola liturgii oraz bardzo silne uczestnictwo świeckich w życiu Kościoła.
Jednak ta charakterystyka odnosić się może również dobrze do anglikanizmu…
Oczywiście, to także jest anglikańskie, ale w Kościołach luterańskich obserwuję bardziej praktyczne podejście do Kościoła jako instytucji. Owszem, są różne postacie anglikanizmu i nie jest on uniformistyczny. Jednak najbardziej interesujące jest właśnie to, że jesteśmy tak blisko, o czym wcześniej nie wiedziałem. Odkryłem, że mam innych członków mojej kościelnej rodziny, o których wcześniej nie znałem.
Przed nami jubileusz 500-lecia Reformacji. Jakie jest podejście Księdza Biskupa do reformatora, ks. Marcina Lutra – rebeliant, święty, heretyk, a może wszystko na raz?
To bardzo interesujące pytanie. Jak mówiłem wcześniej, jestem świadomy tego, że muszę bardziej poznać Lutra jako chrześcijanina i teologa. Problemem jest to, że w kontekście rzymskokatolickim Luter ukazywany jest jako rebeliant, który walczył przeciwko Kościołowi. My – jako Kościół Luzytański – bardzo cenimy nasze dziedzictwo tradycji katolickiej i to oznacza, że podkreślamy naszą katolickość, przez co odrzucamy niektóre elementy, które wyrosły z protestanckiej Reformacji. Nie uważamy się za protestantów, ale katolików niezwiązanych z Rzymem. Ten sposób myślenia spowodował jednak, że dziś mamy pewną lukę w zrozumieniu Lutra. Myślę, że Kościół Luzytański jako członek Wspólnoty Porvoo potrzebuje ponownego odkrycia Lutra, jednak nie jako protestanta, ale Lutra jako katolika.
Jakie jest największe wyzwanie stojące przed Kościołem Luzytańskim w czasach sekularyzacji i kryzysu ekonomicznego, który dotknął Portugalię, ale także w wymiarze ekumenicznym?
Jako Kościół mniejszościowy zmagamy się z problemem, który możemy opisać jako ‚zrównoważony rozwój’. Kościół potrzebuje minimum ludzkiej struktury i w tym momencie musimy stworzyć źródła i własną podstawę ekonomiczną, aby utrzymać owo minimum kościelnej struktury. Jednak nie to jest najważniejszym zadaniem Kościoła. Musimy uwierzyć i zgłębiać wolę Boga, do czego On nas powołuje i głosić Ewangelię portugalskiemu społeczeństwu. Jako mały Kościół naprawdę czujemy, że mamy rolę do spełnienia między różnymi Kościołami. Jako anglikanie jesteśmy „pomostowym Kościołem” między Kościołem rzymskokatolickim a innymi Kościołami, co jest kluczowe dla sytuacji ekumenicznej w Portugalii. Jednak jako Kościół mniejszościowy mamy również obowiązek, aby być w kontakcie z mniejszościami społeczeństwa, głównie z tymi, którzy cierpią, biednymi, ale także tymi, którzy potrzebują Ewangelii Jezusa Chrystusa. Musimy być mniejszością dla mniejszości. Myślę, że to jest właśnie misja i powołanie Kościoła w dzisiejszych czasach. Stąd też musimy zrozumieć, że żyjemy w nieustannym napięciu jako mniejszość, zachowując naszą tożsamość i starając się jednocześnie przeżyć w zsekularyzowanym społeczeństwie.
Dziękuję za rozmowę.
Biskup Jorge Pina Cabral jest czwartym biskupem Kościoła Luzytańskiego. W 1995 roku został wyświecony na diakona, a dwa lata później przyjął święcenia kapłańskie. Od 1997 roku był proboszczem kościoła św. Jana w Porto, pełnił liczne funkcje ogólnokościelne. W listopadzie 2012 roku 94. Synod Kościoła Luzytańskiego wybrał ks. Cabrala na biskupa Kościoła. Uroczysta konsekracja z udziałem biskupów anglikańskich z Europy, Ameryki Południowej i Północnej odbyła się w kwietniu 2013 roku w lizbońskiej katedrze św. Pawła. Bp Cabral ukończył Akademię Wychowania Fizycznego w Porto oraz studia teologiczne na Uniwersytecie Katolickim w Porto oraz w Luzytańskim Centrum Studiów Teologicznych. Szczególnym polem zaangażowania biskupa jest praca socjalna oraz duszpasterstwo młodzieży. Bp Jorge Pina Cabral jest żonaty i ma dwoje dzieci.
Kościół Luzytański (pełna nazwa: Luzytański Apostolski Katolicki Kościół Ewangeliczny w Portugalii) ma ok. 5 tys. wiernych w 14 parafiach. Jest jednym z sześciu Kościołów anglikańskich na świecie, posiadających status nadzwyczajnej prowincji, nie należącej do żadnej z 38 stałych prowincji Wspólnoty Anglikańskiej, a podlegającej bezpośrednio Arcybiskupowi Canterbury. W Europie podobny status posiada Kościół anglikański w Hiszpanii (Hiszpański Reformowany Kościół Episkopalny).
Link: Kościół Luzytański
