Nawiedzenie Marii Panny – luterańska mariologia w pigułce

Święto Nawiedzenia Marii Panny obchodzone również przez Kościół ewangelicko-augsburski jest zwięzłą odpowiedzią na pytanie, czy luteranie otaczają czcią Marię, Matkę naszego Pana, oraz czy istnieje „luterańska mariologia”?

2 lipca 2019, Redakcja

2 lipca Kościoły chrześcijańskie na świecie wspominają spotkanie dwóch Kobiet, z pozoru zwyczajnych, niczym nie wyróżniających się od innych, a jednak zajmujących szczególne miejsce w historii zbawienia. Maria i Elżbieta, matka Jana (Chrzciciela) spotykają się, rozmawiają. W pewnym momencie Maria wypowiada pieśń, wyrażającą Jej doświadczenie, ale również doświadczenie, będące nieodłączną częścią historii Izraela, a także później wielu pokoleń, które właśnie w Magnificacie odnajdywały pocieszenie, wzmocnienie i inspirację do służby Bogu, a także refleksję o względności ludzkiej siły i władzy.

Reformacja luterańska sceptycznie odnosząc się do rozbudowanego kultu świętych i związanego z nim przemysłu odpustowego, nigdy nie negowała ogromnej roli Marii w historii zbawienia. Wciąż wygłaszano kazania na święta maryjne oparte na świadectwie Pisma Świętego. Nigdy również nie zanegowano podstawowych dogmatów chrystologicznych, wyrażających tajemnicę Wcielenia Syna Bożego, w tym prawdy wiary przyjętej na ekumenicznym soborze efeskim (431), który nazwał Marię Theotokos, Matką Bożą.

Wittenberski Reformator ks. Marcin Luter był wielkim czcicielem Matki Chrystusa, bo właśnie na Jej przykładzie dostrzegał sedno nauki usprawiedliwienia grzesznika z łaski przez wiarę. Stąd też w słynnym Komentarzu do Magnificatu stwierdził: A zatem, jeśli ktoś chcę prawidłowo czcić Marię Dziewicę, ten nie powinien wyobrażać Jej sobie w osamotnieniu, ale stawiać Ją przed Bogiem i daleko pod Nim, i dostrzec Jej wielką uniżoność. Nie bez powodu Luter nazywał Marię nauczycielką chrześcijan, podkreślając w ten sposób Jej bezwarunkową pokorę i oddanie, uniżenie, które nie było ćwiczeniem pobożności, a odpowiedzią na Boże Objawienie, które stało się częścią Jej życia i … naszego.

Luterańska mariologia?

Czy istnieje luterańska mariologia? Na to pytanie trudno odpowiedzieć jednoznacznie. Z pewnością nie istnieje mariologia w sensie zwartej, samodzielnej i usystematyzowanej dyscypliny teologicznej tak jak to jest w Kościele rzymskokatolickim. Luterańska mariologia jest właściwie aspektem nauki o Jezusie Chrystusie (chrystologii), jej integralną częścią –nie jest odejmowaniem należnej czci Matce Zbawiciela, ale ukazaniem roli Matki Chrystusa, cichej, pokornej i wyznającej: „Niech mi się stanie według Słowa twego”.

W kazaniu na Święto Nawiedzenia Marii Panny, a także przy okazji innych świąt maryjnych zachowanych w Kościele, Luter podkreślał, że w przypadku Matki Bożej wciąż należy jasno ukazywać podstawową prawdę, którą w Magnificacie wyśpiewuje sama Maria: nie chodzi o Jej chwałę i cześć, ale o cześć i chwałę Chrystusa. Stąd też wypowiedzi teologii reformacyjnej nt. Matki Zbawiciela, a odnoszące się do treści wiary zdogmatyzowanych znacznie później w Kościele rzymskokatolickim o Niepokalanym Poczęciu Marii Panny czy Wniebowzięciu, pozostawały wstrzemięźliwe. Luter przekonywał, że jeśli dana wypowiedź o Marii czyniona przez Kościół nie znajduje potwierdzenia w Piśmie Świętym, to wówczas „nie należy tego ukazywać jako czegoś pewnego, w co można wierzyć, czy zwiastować.” Reformator dodał jednak, że myśli są wolne (dosłownie: wolne od cła) i każdy może myśleć co chce nt. Niepokalanego Poczęcia i Wniebowzięcia, jednak nie wolno z nich czynić artykułów wiary.

Liturgia

Święto Nawiedzenia Marii Panny wciąż jest obecne w liturgii naszego Kościoła. Posiada własny introit (88), przypominający słowa Magnificatu, którego tekst wpisany jest w liturgiczną modlitwę wieczorną (nieszpory). Początek Magnificatu w wersji podwójnego kanonu przygotowanej przez ekumeniczną wspólnotę z Taize znajduje się w Śpiewniku Ewangelickim (601).

Ponadto wielu luterańskich kompozytorów w tym szczególnie Jan Sebastian Bach komponowało kantaty i inne utwory muzyczne, aby uczcić jedno z najważniejszych i najbardziej znanych spotkań w historii zbawienia. Bach napisał dwie kantaty Herz und Mund und Tat und Leben (1723) oraz Meine Seel erhebt den Herrn (1724).

Obchodzone 2 lipca Święto Nawiedzenia Marii Panny zaczęto obchodzić dość późno, bo w 1263 roku. Zostało wprowadzone przez wybitnego średniowiecznego teologa św. Bonawenturę.

„Wszechmogący Boże, który uczyniłeś Marii Dziewicy wielkie rzeczy i uczyniłeś ją Matką Twojego Syna spraw, abyśmy także i my w pokorze otworzyli się na Twoje Słowo i przyjęli Twojego ukochanego Syna w prawdziwej wierze, który z Tobą i z Duchem Świętym żyje i króluje po wszystkie wieki wieków.”

(modlitwa z niemieckiej Agendy Luterańskiej)

Na zdjęciu obraz Maxa Reichlicha (1511) ze zbiorów Starej Pinakoteki w Monachium

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

error: Aby wykorzystać treść lub jej fragmenty należy otrzymać pozwolenie redakcji!